Ένα πρωινό στην Ερμούπολη της Σύρου, σε μια συζήτηση για τα καθημερινά, ένας ηλικιωμένος κύριος μου είπε πως αν θέλεις να κάνεις μια δουλειά θέλει θέληση και νοικοκυροσύνη. Δεν ήταν κάτι που δεν ήξερα, ούτε εκείνος φάνηκε να πιστεύει πως εφηύρε τον τροχό. Όταν όμως μερικές αλήθειες, μερικές φορές συνοδεύονται από δυο κουρασμένα μάτια και μια καλοκαιρισμένη φωνή, σε διαπερνούν και αντιλαμβάνεσαι ότι υπάρχουν άνθρωποι ανάμεσά μας που έκαναν τον κύκλο τους στις χαρές και τις λύπες της ζωής και μπορούν επειδή αυτό που ξέρουν το ξέρουν καλά να χρησιμοποιούν λίγα και μεστά λόγια για να πούνε πολλά. Αν υπολογίσει κανείς πόση σοφία και ιστορία φέρουν όλοι εκείνοι με το αργό βήμα και τα ψαρά μαλλιά, τότε αναρωτιέται για ποιο λόγο η κοινωνία μας είναι τόσο στερημένη από τη σοφία που τους χαρακτηρίζει.
Διαφορετικοί λαοί αλληλεπιδρούν διαφορετικά τους ηλικιωμένους ανθρώπους. Σε ασιατικές χώρες και την Ινδία όπου η κουλτούρα θεωρεί πολύτιμη τη σοφία των ηλικιωμένων θεωρείται ανεπίτρεπτη η αμέλεια της φροντίδας τους από τους νεώτερους. Στην Αμερική αντιθέτως όλο και περισσότεροι ηλικιωμένοι καταλήγουν στους οίκους ευγηρίας με τα παιδιά τους να θεωρούν τις ανάγκες τους δυσβάσταχτο βάρος.
Στο δυτικό κόσμο γενικότερα, όπου οι οικονομικές αξίες επιδρούν τόσο δραστικά στα θεμέλια των βασικών ανθρώπινων αξιών, έχει δημιουργηθεί, ίσως ταυτόχρονα με την αύξηση του καταναλωτισμού, ένα αποσπασμένο κοινωνικό στρώμα ραχοκοκαλιά του οποίου φαίνεται να είναι η άγραφη πεποίθηση πως η ικανότητα στην εργασία την καθιστά δικαιούχο της άνεσης, της ανεξαρτησίας και γενικά της ποιότητας ζωής που προωθούν τα εκάστοτε lifestyle περιοδικά και οι διαφημίσεις. Η δελεαστικότητα αυτού του οράματος φαίνεται να ενισχύει τη διάθεση για σθεναρή θωράκισή του από «περιττά» βάρη που γενικά προσγειώνουν τον άνθρωπο σε μια πραγματικότητα γεμάτη ευθύνες, σκοτούρες και οικογενειακές υποχρεώσεις ενώ μέσα σε αυτό το κοινωνικό στρώμα, υπάρχουν ως επί το πλείστον αντίπαλοι και αντίζηλοι, παρά σύμμαχοι. Αυτό το χαρακτηριστικό θα μπορούσε να είναι και οδηγός σχεδιασμού τραπεζικών και καταναλωτικών προϊόντων αλλά και σημαντικός παράγοντας στα αυξανόμενα ποσοστά διαζυγίων. Ωστόσο, αυτά τα ζητήματα ξεφεύγουν από τους βασικούς άξονες αυτού του άρθρου.
Το σημαντικό συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι οι ηλικιωμένοι πολίτες στο δυτικό κόσμο παρά την περιστασιακά σημαντική αγοραστική δύναμη (βλέπε εξειδικευμένα τουριστικά και ασφαλιστικά προϊόντα επικεντρωμένα στην αφαίμαξη της σύνταξης) χωρίζονται από χάσμα με τα παιδιά τους όταν αυτά είναι απασχολημένα με τους αγώνες του πρωταθλήματος της μεσαίας τάξης.
Στην Ελλάδα, και ενώ το πρωτάθλημα αυτό απειλείται με αναβολή για τα επόμενα 30-40 χρόνια «λόγω αδυναμίας πληρωμής» οι παίκτες του πρωταθλήματος ξυπνάνε σιγά σιγά και ψάχνουν να βρούνε τι πήγε στραβά και να επινοήσουν ένα σχέδιο δράσης για να βουτήξουν ξανά στο όνειρο.
Την ίδια στιγμή, οι πιο ηλικιωμένοι πολίτες αφενός γνωρίζουν ποιο είναι το πρόβλημα γιατί εκείνοι του επέτρεψαν από αφέλεια και άγνοια να γιγαντωθεί, αφετέρου από συζητήσεις διαπιστώνω ότι η κούραση είναι μεγάλη και η ελπίδα αποδυναμωμένη στην ψυχή. Όντως όμως, πού δύναμη για αγώνα με 60-70 χρόνια στην πλάτη;
Ωστόσο η γνώση, η εμπειρία, η ψυχραιμία, η απλότητα, η αλήθεια, η νηφαλιότητα που χαρακτηρίζει την Τρίτη ηλικία είναι εκεί, μια πηγή από λύσεις που περιμένει κάποιον να τις αντλήσει. Για παράδειγμα, σε σχολεία στις κεντρικές ΗΠΑ το πρόγραμμα Save the Children καταπολεμά τον αναλφαβητισμό τοποθετώντας ηλικιωμένους πολίτες στο πλευρό των παιδιών, για να «τα διαβάζουν» και να τα βοηθούν με συμβουλές για τις αληθινές αξίες της ζωής. Επίσης οι ηλικιωμένοι είναι εκείνοι (στο εξωτερικό) που συσπειρώνονται γύρο από Φιλανθρωπικούς Οργανισμούς και υποστηρίζουν τις προσπάθειες για την καταπολέμηση της φτώχιας, είτε μέσω χρηματοδότησης είτε με την προσφορά ωρών εργασίας. Στην Ελλάδα, δεν έχουμε την παραμικρή ιδέα των πόρων που καταλήγουν στον κλήρο ενώ το ηλικιωμένο πορτοφόλι είναι μόνιμο θύμα λεηλασίας του κράτους και των απογόνων.
Γενικά λοιπόν, η περιγραφή της υπεραριθμίας ηλικιωμένων πολιτών ως «δημογραφικό πρόβλημα» παραπέμπει στην υποβάθμιση της αξίας της τρίτης ηλικίας σε σχέση με τη σημασία που προσδίδεται στις μεσαίες ηλικίες όπου υπάρχει παραγωγικότητα και ως εκ τούτου αγοραστική δύναμη και έτσι περιφρονείται προκλητικά η συναισθηματική αξία και η γνώση με την οποία η Τρίτη ηλικία υποστηρίζει αφιλοκερδώς την κοινωνία. Το «δημογραφικό πρόβλημα» δε, έχει Πανευρωπαϊκά (ίσως και παγκόσμια) εξέχουσα θέση στη ρητορική των εκάστοτε εξουσιαστών ως επιχείρημα για το νομοθετημένο αν και αντισυνταγματικό σε μερικές χώρες, ξετίναγμα των αποταμιεύσεων και την επιβολή απάνθρωπης οικονομικής πολιτικής.
Σήμερα, η κοινωνία έχει ανάγκη από τους ηλικιωμένους πολίτες της, για να μας κρατήσουν αν θέλουμε να κάνουμε καμιά τρέλα, να μας υποστηρίξουν οικονομικά, να μας ανακουφίσουν, να μας επισημάνουν την ίδια μας τη βλακεία, να έχουμε ένα σημείο αναφοράς με την πραγματικότητα και να μας προστατέψουν από τα ψέματα που ακούμε καθημερινά από τους δωσίλογους, προδότες, δειλούς και ανίκανους πολιτικούς, τον καρκίνο αυτής της χώρας.
