(Δημοσιευμένο στο περιοδικό Ελεύθερης Διανομής Serious – www.serious.gr – το έτος 2011)
Δεν μπορεί να αμφισβητήσει κάνεις πως η χρήση του ποδηλάτου στην Ελλάδα έχει αναχθεί σε εμφανή τάση. Ίσως με αυτό τον τρόπο, επιβεβαιώνεται ο αφορισμός πως στην Ελλάδα γίνονται όλα μισό αιώνα μετά την υπόλοιπη Ευρώπη. Ίσως η τάση αυτή να είναι τροφή για τον κυνικό που βλέπει τα κολάν, τα γαντάκια και τα σπαστά ποδήλατα σαν μια μόδα που θα περάσει και ελπίδα για τον οραματιστή που την πολλαπλασιάζει με τη φαντασία του για να της απονείμει την κυρίαρχη θέση της μελλοντικής μετακίνησης στην πόλη, αλλά καλό θα ήταν να μη μείνει κανείς στην τάση και χάσει το δάσος μιας και τα παρελκόμενα οφέλη αυτής της τάσης είναι ανεκτίμητα.
Σήμερα, δεκάδες χιλιάδες ποδήλατα είναι παρκαρισμένα σε πιλοτές, γκαράζ, αυλές και κάγκελα σε όλες τις μεγαλουπόλεις του πλανήτη αλλά όχι μόνο. Το ποδήλατο είναι βασικό μεταφορικό μέσο σε περιοχές του κόσμου που δεν υπάρχουν αρκετά χρήματα για καύσιμα και φυσικά τα ίδια τα οχήματα αλλά ούτε και οι υποδομές για την συντήρησή τους (Ινδία, Κίνα, Ταϋλάνδη, πολλές Αφρικανικές χώρες κ.α.) . Άλλα ποδήλατα χρησιμοποιούνται και άλλα όχι. Μερικά σκουριάζουν παραμελημένα και άλλα σφύζουν από ζωντάνια με τους ιδιοκτήτες τους να τα χρησιμοποιούν συχνά. Στην Ελλάδα, περιμένοντας ακόμα τους υπεσχημένους ποδηλατόδρομους μετά από τουλάχιστον είκοσι χρόνια, οι ποδηλάτες έχουν πάρει πρωτοβουλίες για μαζική κινητοποίηση αλλά και διεκδίκηση των δημόσιων δρόμων. Τέτοιες κινητοποιήσεις στις μεγάλες πόλεις του δυτικού κόσμου λαμβάνουν χώρα στα πλαίσια του κινήματος για κυριαρχία του ποδηλάτου στη θέση των ρυπογόνων οχημάτων.
Ενώ οι ιστορικοί συζητούν ακόμα για το πότε επινοήθηκε το ποδήλατο, ας παραδεχτούμε πως πλησιάζει τους 2 αιώνες ζωής μιας και το 1818 ένα μοντέλο του γερμανού Βαρόνου Καρλ Νράις Βον Σάουερμπρον που διέθετε τιμόνι αλλά δεν είχε πετάλια ήταν ίσως το πρώτο που έδινε τη χαρά της αυτόνομης μετακίνησης σε δύο τροχούς (υπήρχε και μοντέλο του 1790 που δεν είχε τιμόνι!). Μαυρόασπρες φωτογραφίες Ευρωπαϊκών πόλεων και της εξοχής, της αρχής του προηγούμενου αιώνα απεικονίζουν παραστάσεις ανδρών και γυναικών που χρησιμοποιούν το ποδήλατο τόσο για αναψυχή όσο και από την ανάγκη φθηνής και εύκολης μετακίνησης. Από εκείνη την εποχή η χρήση του ποδηλάτου έχει περάσει αναρίθμητα εξελικτικά στάδια. Η εδραίωση της αγωνιστικής ποδηλασίας, η τεχνολογική εξέλιξη, η συμπύκνωση του αστικού τοπίου, η βαρεμάρα, η διαχρονική επίδραση των εφηβικών ορμονών και άλλοι πολλοί παράγοντες έφτασαν το ποδήλατο στη σημερινή του μορφή. Ποδήλατα υπάρχουν πλέον για όλα τα γούστα, τσέπες, ηλικίες, χρήσεις, Τερέν κλπ.
Θέτω αυθαίρετα και άκρως υποκειμενικά σαν ορόσημο της σύγχρονης αστικής ποδήλατολαγνίας την ταινία Quicksilver (1988!)με τον Kevin Bacon στο ρόλο ενός απηυδισμένου χρηματιστή που τα παρατάει όλα για να δουλέψει σαν courier στη Νέα Υόρκη χρησιμοποιώντας ένα αγωνιστικό ποδήλατο. Αρκεί να δει κανείς αυτήν την ταινία για να συνδέσει συναισθηματικά τη χρήση του ποδηλάτου με το πορτοφόλι του.
Αναρίθμητες τάσεις χαρακτηρίζουν τη σημερινή εποχή σε σχέση με το ποδήλατο. Μπορεί κανείς να φιλτράρει ποικιλοτρόπως την πληροφορία και να κατηγοριοποιήσει κατά βούληση. Βουνό-Πόλη-Εξοχή / Ψυχαγωγία-Επάγγελμα / Ηλικιακές Ομάδες κ.α. Αν μείνει κανείς στην παρατήρηση του Ελληνικού παραδείγματος είναι αδύνατο να αγνοήσει την ραγδαία αύξηση χρήσης του ποδηλάτου στις επαρχιακές πόλεις που δεν έχουν και τόσες ανηφόρες (π.χ.Καρδίτσα), την αύξηση των ποδηλάτων στην πρωτεύουσα και ειδικά των σπαστών και μικρών ποδηλάτων που μπαίνουν και στο τρένο. Σιγά-σιγά, κάνουν και τα ηλεκτρικά ποδήλατα πιο αισθητή την παρουσία τους. Η αστικοποίηση, καθιστά προσφορότερη την εστίαση της συζήτησης στις μεγαλουπόλεις όπου το φαινόμενο έχει ξεχωριστό χαρακτήρα.
Από τότε που επινοήθηκε το ποδήλατο δεν εγκατέλειψε ποτέ το προσκήνιο της αστικής μετακίνησης. Οι εκάστοτε τάσεις είχανε πάντοτε εξελικτική και ανεξίτηλη επίδραση στη σχέση μας με το ποδήλατο. Δηλαδή, όταν κυκλοφόρησαν τα ποδήλατα για βουνό, ακολούθησε μια έξαρση αγοράς και χρήσης, ύστερα μια σχετική πτώση στη χρήση αλλά σίγουρα μια παγίωση ενός αριθμού αφοσιωμένων χρηστών. Το ίδιο ίσχυσε με τα cross, τα ΒΜΧ, τα αγωνιστικά ποδήλατα και είναι μεγάλη η πιθανότητα να ισχύσει το ίδιο με τα ποδήλατα «πόλης» και τα ηλεκτρικά ποδήλατα. Εν τέλει, ο τακτικός παλμός της μόδας δημιουργεί ένα τοπίο εξατομικευμένης ποδηλατικής εμπειρίας με αποτέλεσμα σε μια ποδηλατάδα να συμπορεύεται ο ποδηλάτης με το αγωνιστικό ποδήλατο το κολάν και τον μετρητή παλμών, δίπλα σε κάποιον με δερμάτινα γαντάκια, iPod και ειδικό σακίδιο πλάτης. Κάπου σε αυτό το σκηνικό βρίσκει την τροφή του και το κυνικό κοράκι που σαρκάζει υπεροπτικά την έπαρση λες και έχει αξία το κολάν για κάποιον που δεν θέλει να νικήσει τον Λαρς Αρμστρονγκ στον ποδηλατικό γύρο της Γαλλίας.
Κάπου στο ίδιο σκηνικό όμως βρίσκει εύφορο έδαφος και ο οραματισμός για ένα κόσμο ξαλαφρωμένο από τα τόσα αυτοκίνητα, το καυσαέριο και την κατάληψη του δημόσιου χώρου. Τι και αν κάποιος γουστάρει να καβαλάει το ποδήλατό του με μπουρνούζι, σπιρούνια και ψάθινο καπέλο, όταν τα οφέλη είναι κοινά και ανεκτίμητα; Είναι δε σε πολλές περιπτώσεις πιθανό τα αξεσουάρ και η ταύτιση με μια εξιδανικευμένη εικόνα του εαυτού να οδηγήσουν τον χρήστη του ποδηλάτου στον αθλητισμό και τον πρωταθλητισμό, την άμυλα και την αναζήτηση νέων ιδανικών και αξιών στο σύντομο αλλά τόσο αναζωογονητικό ταξίδι της ζωής.
Φυσικά, όπως πάντα το κράτος αδιαφορεί αμελώντας προκλητικά να επενδύσει σε κατάλληλες υποδομές που θα ενθαρρύνουν τη χρήση του ποδηλάτου αλλά βλέποντας τους λάτρεις του πεταλιού να παίρνουν μαζικά θαρραλέες πρωτοβουλίες για διεκδίκηση των αυτονόητων όπως η πρόσφατη ποδηλατάδα στην Ερμούπολη της Σύρου που εξέπληξε με την πρωτοτυπία της, η εξυπηρέτηση των ποδηλατών, είναι θέμα χρόνου και επιμονής.
Για κάποιον που δεν έχει συνηθίσει να λαχανιάζει και να ιδρώνει, υπενθυμίζω πως είναι φυσιολογικό! Δεύτερη μπλούζα, νερό και καλές βόλτες!
